روانشناسی اسباب بازی
بررسی اسباب بازی از نظر روان شناختی
اسباب بازی برای کودک نوعی غذای روح محسوب می شود . اسباب
بازی یکی از احتیاجات اصلی و مهم کودک است و می توان گفت قسمتی از زندگی
او با اسباببازی شرح داده میشود. در این ارتباط دانشمندان روانشناسی
دیدگاه های گوناگونی را بیان کردهاند. معروف ترین دانشمند ژان پیاژه است
که پدر علم روانشناسی رشد نام دارد و در مورد گونه های مختلف بازیها صحبت
کرده است.
همین طور اشخاص دیگری مانند پارتر، کارل گروز و ژان ژاتو هم در مورد بازی و
تاثیر آن و اسباب بازی نظریهپردازی کردهاند. در یک کل این دیدگاه ها می
گویند زمانی که کودک مشغول بازی می شود، بالاخص زمانی که اسباب بازی به
کار می برد ، دسته ای از جنبههای فکری و آموزشی خود را نیرومند می کند.
این بازی باعث میشود که عملکرد های گوناگون حرکتروانی و ذهنیشناختی کودک
توسعه بیابد و کامل شود. پس بودن اسباب بازی و بازی بخشی از مراحل رشد
سالم کودک به حساب می آید.
یک اسباب بازی متناسب و مطلوب برای اینکه قادر باشد باعث تقویت سلامت
روان کودک شود و به رشد فکری وی مدد برساند باید خصوصیاتی داشته باشد.
نخستین خصوصیت این است که اسباب بازی هماهنگ و مناسب سن و تسلط ذهنی و
رشدی کودک باشد تا او به سهولت با اسباب بازی رابطه برقرار کند. تقریبا از
۱۴ ماه تا ۳ سالگی به این خاطر که حس دیداری کودک درحال رشد است، هر چیزی
برای او یک جهان تازه است و قصد دارد پیرامون خود را شناسایی کند؛ پس
الزامی است حتماً اسباب بازی های رنگی برای وی فراهم شود. در اصل هر
اندازه رنگ در اسباببازیها استفاده شده باشد، برای کودکان در این سن
جذابیت بیشتری دارد . تقریبا در ۴ تا ۵ سالگی، پدر و مادر این امکان را
دارند که کودک را با کتابهای تصویری ، رنگی و با امکان شستوشو آشنا کنند.
کودک با این کتابها که قصه آسانی دارند بازی کرده و اشکال آن را مشاهده
می کنند .
دومین خصوصیت اسباببازی مناسب این است که اسباب بازی کمک می کند تا کودک
قادر به حرکت و تفکر باشد. در اصل الزامی است اسباب بازی هر دو عامل حرکت
و تفکر را در کنار هم داشته باشد. وقتی که کودک قصد دارد حرکت را آغاز
کند، اسباببازی باید جهت انجام این امر به او کمک کند. او باید قادر باشد
اسباببازی را بگیرد و با آن حرکت کند . مثلا در گذشته کودکان را در روروئک
قرار می دادند و در حال حاضر هم مدلهای گوناگون آن در بازار موجود است که
معمولا مانند حیوانات گوناگون هستند.کودک روروئکهای تازه را گرفته، سراپا
روی پا ایستاده و حرکت میکند. این اسباب بازی دارای ترمز است ، به
آرامی حرکت کرده و با این حال کودک زمین نمی افتد و فکر می کند که این
وسیله را هدایت نماید . راهبرد یک اسباب بازی برای کودک نوپا تفکر محسوب
میشود.
در درون این تفکر جنگ با عجز هم وجود دارد. ما اعتقاد داریم در زمان کودکی
یکی از دشواری های کودکی موضوع عقده حقارت است در صورتی که قادر نباشد بر
آن پیروز شود در سنین بالا تر هم با مشکل مواجهه می شود . اگر تجهیزاتی را
برای کودک آماده کنیم که این حس حقارت را کم کند مانع رشد احساس حقارت
شدهایم. پس در این حالت عزتنفس کودک افزایش می یابد . این اسباببازیها
برای کودکان زیر دو سال خوب است. الزامی است روند بازی کودک با این
اسباببازیها همراه با تشویق پدر و مادر باشد.
سومین خصوصیت این است که اسباببازیها برانگیزاننده و مشوق خوبی برای کودک
باشد . وقتی که کودک با اسباببازی بازی میکند، باید احساس خوشایندی داشته
باشد و پیروزی بدست آورده تا برای دنباله ی بازی تحریک شود .
چهارمین خصوصیت این است که اسباب بازی باید سبب نیرومندی حواس پنجگانه
کودک شود و میان این حواس تناسب به وجود آورد. مثلا زمانی کودک شی را
مشاهده می کند ، باید میان دیدن و بهره گیری از انگشتانش برای گرفتن آن شی
تناسب به وجود آید . حال در صورتی که یک ماشین اسباب بازی کنترلی در
اختیار کودک قرار دهیم زمانی که دکمه آن را فشار می دهد با سرعت زیادی حرکت
میکند، کودک به آن نمیرسد و حس خوشایندی به او دست نمی دهد. پس نباید به
کودک دو یا سه ساله ماشین کنترلی بدهیم. در این سن باید از ماشینهای
پلاستیکی بهره برد که کودک قادر باشد با اسباببازیاش حرکت کند، آن را دست
بگیرد و نگه دارد. این فعالیت سبب تناسب میان حرکات چشم و دستوپا
میشود.
پنجمین خصوصیت این است که اسباب بازی مطلوب قادر است تصورات کودک را شکل
دهد و سبب رشد حس کنجکاوی وی شود و مهارتهای بدنیاش را نیرومند کند. رشد
حس کنجکاوی به این معنی است که اسباب بازی باید برخی مواقع هم پیچیدگی
داشته باشد.
ششمین خصوصیت اسباب بازی این است که باید ایمن و بیخطر باشند. بسیار با
اهمیت است که اسباب بازی سطح تیز و برنده نداشته باشد و از جنس فلز، شیشه
و شکستنی نباشد. برای کودکان زیر دو سال به این خاطر که کودک اسباببازی
را به سمت دهان میبرد، الزامی است اسباب بازی امکان شستوشو و ضد عفونی
کردن داشته باشد. برخی از والدین به بچه های یکی دو ساله عروسک گرانقیمت
میدهند. این اسباب بازی ها به سهولت خراب میشود و کودک به هیچ وجه ارزش
آن ها را درک نمی کند. والدین هم اظهار دارند که ما برای کودک یک اسباب
بازی گران خریداری کردیم ، در صورتی برای کودک در آن سن سایز اهمیت دارد.
می شود گفت یک وسیله بزرگ، در عین حال کم هزینه برای او بخرید تا قادر باشد
به سهولت بازی کند. همین طور اسباببازیهای این سن بهتر است طناب نداشته
باشد تا سبب بریدن دست نشود یا قطعات آنها ریز نباشد تا کودک آنها را
نخورد. ما این خصوصیات را برای یک اسباببازی مناسب میدانیم.